Όσα μπορεί να μάθει κανείς για τις οικονομικές θεωρίες σε 6×60 δευτερόλεπτα!

Όσα μπορεί να μάθει κανείς για τις οικονομικές θεωρίες σε 6×60 δευτερόλεπτα

Tο Οpen University δημιούργησε μια καινούργια εκπαιδευτική σειρά με θέμα την οικονομία και τις κυριότερες έννοιες που περιλαμβάνει σε έξι αυτοτελή επεισόδια των 60» το καθένα . Ένα tour d’horizon που αξίζει να κάνει κανείς για να δει εν συντομία τη γενεαλογία σύνθετων εννοιών.

Το 1776 ο οικονομολόγος Adam Smith σόκαρε τους πάντες λέγοντας ότι οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να αφήσουν τους ανθρώπους ελεύθερους να αγοράζουν ή να πουλάνε. Ο ανταγωνισμός που θα προέκυπτε θα οδηγούσε « ως δια μαγείας » σε μια κατάσταση αυτορρυθμιζόμενης ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.

Ο Αυστριακής καταγωγής οικονομολόγος Friedrich Hayek, ισχυρίστηκε ότι αυτή η προσέγγιση του ʻhands offʼ λειτουργεί καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο κεντρικό σύστημα. Αλλά επειδή οι οικονομίες αργούν να φτάσουν στο επιθυμητό σημείο ισορροπίας εκδηλώνεται δυσαρέσκεια στους ανθρώπους, πράγμα που αναγκάζει τελικά τις κυβερνήσεις να επέμβουν στα οικονομικά τεκταινόμενα…

Είναι καλύτερα να αποταμιεύεις ή να ξοδεύεις; Οικονομολόγοι όπως ο Hayek ή ο Milton Friedman, υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς, ισχυρίζονται ότι ακόμα και σε δύσκολους καιρούς είναι καλύτερα να είναι κανείς μαζεμένος και να αποταμιεύει ώστε οι τράπεζες να έχουν χρήματα για να κάνουν επενδύσεις που δυνητικά θα φέρουν εργασία και ανάπτυξη. Ο John Maynard Keynes ισχυρίστηκε όμως ότι για να αποφευχθεί η δυστυχία της ανεργίας, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ξοδεύουν χρήματα για να δημιουργούν δουλειές. Ένα κράτος μαζεμένο όταν οι άνθρωποι και οι δουλειές είναι επίσης υποτονικοί, προκαλεί ακόμα περισσότερη ανεργία. Είναι το λεγόμενο παράδοξο του να κάνει κανείς οικονομία.

Ο Bill Phillips ήταν ένα κυνηγός κροκοδείλων και οικονομολόγος από την Νέα Ζηλανδία που κατάλαβε ότι όταν υπάρχει προσφορά εργασίας, οι μισθοί αυξάνονται περισσότερο άρα οι άνθρωποι έχουν περισσότερα να ξοδέψουν με επακόλουθο οι τιμές να αυξάνονται και να μεγαλώνει ο πληθωρισμός. Αναλόγως, όταν η ανεργία είναι ψηλή, η έλλειψη χρημάτων σημαίνει ότι ο πληθωρισμός πέφτει. Αυτό είναι γνωστό ως καμπύλη του Phillips. Αυτή η καμπύλη επηρεάζεται από τις κυβερνήσεις και τους χειρισμούς τους αλλά και από τους ίδιους τους εργαζομένους . Όταν υπάρχει ανάπτυξη και πλήρης απασχόληση, εμφανίζεται ο πληθωρισμός να χαλάσει την διάθεση, και οδηγεί στο αίτημα για αύξηση μισθών άρα σε αύξηση του πληθωρισμού και της ανεργίας.

Ο φόβος της ξένης ανταγωνιστικότητας έχει στο παρελθόν οδηγήσει χώρες σε υπέρμετρο προστατευτισμό. Έτσι δοκιμάζουν να παράγουν ό, τι χρειάζονται και βάζουν μεγάλους φόρους σε ξένα προϊόντα. Όμως ο οικονομολόγος David Ricardo έδειξε ότι το διεθνές εμπόριο κάνει τελικά τα πράγματα πολύ καλύτερα για όλους, σχεδιάζοντας έτσι ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά μοντέλα. Η έννοια του συγκριτικού αβαντάζ οδήγησε πολλές χώρες να υπογράψουν διμερή συμφωνητικά ελεύθερου εμπορίου, αλλά περιμένουν ακόμα για την ευημερία. Και επειδή είναι πιο εύκολο να μετακινηθείς όπου υπάρχει το χρήμα -και αυτό ισχύει όχι μόνο για τα αγαθά αλλά και όλο και περισσότερο για τους ανθρώπους- η θεωρία του Ρικάρντο έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα.

Πώς μια χώρα κρατάει τον έλεγχο των δημοσιονομικών της; Βάσει τριών μοχλών ελέγχου που είναι: τα τραπεζικά επιτόκια, οι ισοτιμίες συναλλαγών και η εκροή και εισροή του κεφαλαίου. Αλλά σαν συνειδητοποιημένος αθλητής του τριάθλου, δεν μπορεί να ελέγχει και τα τρία συγχρόνως…

Τέλος ο πιο δύσκολος παράγοντας που έχει να διαχειριστεί ένα κράτος είναι βέβαια οι άνθρωποι. Δεν ακολουθούν πάντα αυτό που θα ήταν καλύτερο για τους ίδιους: αξιολογούν ως σημαντικά λανθασμένα δεδομένα ή τα συμβάντα είναι πολύ σύνθετα για να τα κατανοήσουν ή ακόμα ακολουθούν αυτό που κάνει ο όχλος ή άλλοι που ξέρουν καλύτερα. Και εδώ εμφανίζεται η πολιτική…