Τα δέκα καλύτερα της επιστήμης το 2014

Το μικρό ρομπότ Philae έγινε πρωτοσέλιδο τον Νοέμβριο (Καλλιτεχνική απεικόνιση: ESA)  

Αθήνα

Από την πρώτη προσεδάφιση σε κομήτη, μέχρι τα «νευρομορφικά» τσιπ και τη συντριβή του SpaceShipTwo, το 2014 ήταν πλούσιο σε επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Ας δούμε τις δέκα κυριότερες όπως τις κατέγραψε το in.gr.

Ο κομήτης του Rosetta

ESA

Η ευρωπαϊκή αποστολή Rosetta έχει μια σειρά από πρωτιές: είναι το πρώτο σκάφος που τίθεται σε τροχιά γύρω από κομήτη, το πρώτο που ακολουθεί έναν κομήτη στο ταξίδι του γύρω από τον Ήλιο, και το πρώτο που επιχειρεί προσεδάφιση.

Ο κομήτης 67P, ένα γιγάντιο, σκονισμένο παγάκι ηλικίας 4,6 δισεκατομμυρίων ετών, θεωρείται κατάλοιπο από το σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος, και θα μπορούσε να δώσει στοιχεία για την προέλευση των βασικών συστατικών της ζωής. Όμως το νερό του 67P διαφέρει από το θαλασσινό, κάτι που σημαίνει ότι το νερό της Γης μάλλον δεν προέρχεται κυρίως από κομήτες.

• Μετρήσεις του Rosetta ανατρέπουν θεωρία για τους ωκεανούς της Γης
• Πώς θα φτιάξετε τον δικό σας κομήτη
• Πρώτη, ιστορική προσεδάφιση σε κομήτη
• Ιστορική πρωτιά για τον κυνηγό κομητών Rosetta

Έμπολα

Reuters

Σαράντα χρόνια μετά την ανακάλυψή του στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό, ο φονικός ιός του Έμπολα έφτασε στη Δυτική Αφρική και προκάλεσε τη χειρότερη μέχρι σήμερα επιδημία, 20 φορές μεγαλύτερη από τις προηγούμενες.

Περίπου 20.000 άνθρωποι μολύνθηκαν και σχεδόν 8.000 πέθαναν από τον αιμορραγικό πυρετό σε Σιέρα Λεόνε, Γουινέα και Λιβερία. Το σύστημα υγείας γονάτισε, ασθενείς πέθαιναν στη μέση του δρόμου, οι ξένες αποστολές είχαν να αντιμετωπίσουν την καχυποψία και τις προλήψεις. Τουλάχιστον η κρίση επιτάχυνε τις προσπάθειες για ανάπτυξη εμβολίου και νέων θεραπειών, βασισμένων σε αντισώματα από το αίμα επιζώντων.

• ΠΟΥ: Στους 7.708 οι νεκροί από τον Έμπολα παγκοσμίως
• Η επιδημία Έμπολα «θα συνεχιστεί όλο το 2015»
• ΗΠΑ: Φρένο στην υστερία με τον Έμπολα επιχειρεί να βάλει η αρμόδια Αρχή
• Ορός κατά του Έμπολα σε λίγες εβδομάδες, εμβόλια «από τον Ιανουάριο»

Μοντάζ στις αναμνήσεις

Τη χρονιά που πέρασε μάθαμε πολλά για τη λειτουργία της μνήμης, κυρίως χάρη στη νέα τεχνική της οπτογενετικής, η οποία επιτρέπει την ενεργοποίηση νευρώνων με ακτίνες λέιζερ. Η κρατούσα θεωρία, σύμφωνα με την οποία η μνήμη λειτουργεί μέσω της ενίσχυσης των συνδέσεων ανάμεσα στους νευρώνες, επιβεβαιώθηκε από νευροεπιστήμονες στην Καλιφόρνια, οι οποίοι κατάφεραν να διαγράψουν και στη συνέχεια να επαναφέρουν αναμνήσεις σε αρουραίους. Πλέον όμως είναι σαφές ότι η μνήμη μόνο αξιόπιστη δεν είναι. Μοιάζει περισσότερο με τρελή χρονομηχανή, που ξαναγράφει το παρελθόν χρησιμοποιώντας εμπειρίες από το τώρα.

• Τεχνική διαγραφής αναμνήσεων επιβεβαιώνει τη θεωρία για τη μνήμη
• Πώς η μνήμη αλλοιώνει το παρελθόν

Κυβερνοπόλεμος για το Interview

Sony Pictures

Μια χολιγουντιανή κωμωδία με θέμα τον εκκεντρικό ηγέτη της Βορείου Κορέας προκάλεσε φέτος κάτι περισσότερο από διπλωματικές εντάσεις. «Άγνωστοι» χάκερ που δυσαρεστήθηκαν με το σενάριο δολοφονίας του Κιμ Γιονγκ-ουν εισέβαλαν στα στούντιο της Sony, διέλυσαν το δίκτυο και έκλεψαν ταινίες και email. Η εταιρεία σχεδόν γονάτισε, τελικά όμως συμμορφώθηκε με την προτροπή της αμερικανικής κυβέρνησης και κυκλοφόρησε την ταινία.

• Βόρειος Κορέα: Δεν ευθυνόμαστε για τη «δίκαιη» κυβερνοεπίθεση στη Sony
• Πλιάτσικο στις ταινίες της Sony μετά την εισβολή χάκερ
• Μπλακ άουτ στο Ίντερνετ της Βορείου Κορέας με δάκτυλο (;) ΗΠΑ
• Πάνω από ένα εκατ. δολάρια οι εισπράξεις από την ταινία «The Interview»

Συντριβή για τον διαστημικό τουρισμό

Virgin Galactic

Έπειτα από αλλεπάλληλες, πολυετείς αναβολές, η Virgin Galactic σκόπευε να ξεκινήσει από φέτος πτήσεις αναψυχής στο όριο του Διαστήματος. Όμως το σχέδιο αναβάλλεται επ΄αόριστον μετά την απώλεια του SpaceShipTwo, του πειραματικού, πυραυλοκίνητου σκάφους της εταιρείας. Όπως φαίνεται, το Διάστημα παραμένει επικίνδυνο για τουρίστες.

• Συνετρίβη σε δοκιμαστική πτήση το διαστημικό σκάφος της Virgin Galactic
• Σύστημα πέδησης του SpaceShipTwo ενεργοποιήθηκε «πρόωρα»

Το τσιπ που μιμείται τον εγκέφαλο

ΙΒΜ

Μιμούμενο την αρχιτεκτονική του εγκεφάλου, το μεγαλύτερο τσιπ που έχει κατασκευάσει ως σήμερα η IBM λειτουργεί με ένα εκατομμύριο «νευρώνες» και 256 εκατομμύρια «συνάψεις». Η νέα «νευρομορφική» προσέγγιση, εντελώς διαφορετική από την αρχιτεκτονική Φον Νόιμαν των σημερινών επεξεργαστών, θα μπορούσε να δώσει στις μηχανές αισθήσεις όπως οι ανθρώπινες. Γι΄αυτό και το τσιπ TrueNorth της IBM έγινε πρωτοσέλιδο στο περιοδικό Science.

• Πρωτοποριακό τσιπ της IBM μιμείται τον εγκέφαλο

Θεραπεία για τον διαβήτη;

Douglas Melton

Για περισσότερο από μια δεκαετία, οι επιστήμονες προσπαθούν να αξιοποιήσουν τα βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία του διαβήτη. Φέτος έφτασαν ένα βήμα πιο κοντά με τη δημιουργία κυττάρων που λειτουργούν όπως τα β-κύτταρα του παγκρέατος, τα οποία παράγουν ινσουλίνη (πράσινο στην εικόνα)

• Μαζική παραγωγή β-κυττάρων παγκρέατος υπόσχεται ίαση του διαβήτη τύπου Ι

Από τους δεινόσαυρους στα πτηνά

Reuters

Ήταν πιθανότατα η μεγαλύτερη γενετική μελέτη που έχει πραγματοποιηθεί ως σήμερα στο χώρο της Ζωολογίας. Περισσότεροι από 200 επιστήμονες συνεργάστηκαν για την ανάγνωση του των γονιδιώματος 48 ειδών από όλες τις βασικές ομάδες των πτηνών. Ο ωκεανός δεδομένων που προέκυψε δείχνει πώς τα πτηνά, απόγονοι των δεινόσαυρων, διαφοροποιήθηκαν και κατέκτησαν τους αιθέρες. Φέτος, εξάλλου, μάθαμε περισσότερα για τα χρωματιστά πούπουλα των αρχαίων ερπετών.

• Γενετικά δεδομένα αλλάζουν το εξελικτικό δέντρο των πτηνών
• Νέο είδος δεινόσαυρου με δύο ζευγάρια φτερών

Τα αρχαιότερα σχέδια

(Wim Lustenhouwer/VU University Amsterdam)

Μέχρι πρόσφατα, οι ανθρωπολόγοι πίστευαν ότι η αφηρημένη, συμβολική σκέψη εμφανίστηκε στον πλανήτη με τον Homo sapiens. Όμως η κρατούσα αυτή άποψη καταρρίπτεται από γεωμετρικά σχέδια που βρέθηκαν χαραγμένα σε κοχύλια μισού εκατομμυρίων ετών. Όπως φαίνεται, ο πρόγονός μας Homo erectus δεν ήταν τόσο αδέξιος όσο θέλαμε να πιστεύουμε. Φέτος, εξάλλου, μάθαμε ότι μια βραχογραφία στο Γιβραλτάρ δεν αποκλείεται να είναι αφηρημένο αριστούργημα των Νεάντερταλ, και ότι οι βραχογραφίες της Ινδονησίας είναι το ίδιο αρχαίες με τις ευρωπαϊκές, ηλικίας 40.000 ετών.

• Τα αρχαιότερα γνωστά σχέδια δεν δημιουργήθηκαν από τον Homo sapiens
• Βραχογραφία στο Γιβραλτάρ «αφηρημένο αριστούργημα των Νεάντερταλ»
• Βραχογραφίες στην Ινδονησία «η αρχαιότερη γνωστή τέχνη»

Ωρίων ανατέλλει

NASA

Για τρία χρόνια μετά τον παροπλισμό των διαστημικών λεωφορείων, η NASA δεν είχε τη δυνατότητα να εκτοξεύει αστροναύτες με δικά της μέσα. Μια νέα αρχή έγινε το Δεκέμβριο με τη μη επανδρωμένη δοκιμή του Orion, σχεδιασμένου να μεταφέρει τους αμερικανούς αστροναύτες πέρα από τη Σελήνη, και τελικά στον Άρη. 

• Δοκιμή διά πυρός για το σκάφος που θα μεταφέρει τους Αμερικανούς στον Άρη
• Βίντεο από το κόκπιτ: Η πύρινη κάθοδος του Orion στην ατμόσφαιρα

Βαγγέλης Πρατικάκης